منبع کویلی چیست و چه کاربردی دارد؟

گرمایش آب مصرفی در ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی یکی از نیازهای اساسی است که روش‌های مختلفی برای تأمین آن وجود دارد. منبع کویلی به‌عنوان یکی از سیستم‌های متداول تأمین آب گرم، به‌دلیل راندمان بالا و صرفه‌جویی در مصرف انرژی، طرفداران زیادی پیدا کرده است. این سیستم‌ها در سال‌های اخیر به‌دلیل قابلیت اتصال به سیستم‌های گرمایش مرکزی و امکان استفاده بهینه از انرژی، جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان پیدا کرده‌اند.

در این مقاله به‌طور جامع منبع کویلی، نحوه کار، اجزا، انواع، مزایا، کاربردها و نکات مهم نصب و نگهداری آن را بررسی می‌کنیم. همچنین تفاوت این نوع منبع با سایر انواع آبگرمکن‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

منبع کویلی چیست؟

منبع کویلی چیست؟ منبع کویل دار نوعی آبگرمکن غیرمستقیم است که با استفاده از آب گرم تولیدشده توسط سیستم گرمایش مرکزی، آب مصرفی ساختمان را گرم می‌کند. در این سیستم، آب گرم وارد کویلی مارپیچ درون مخزن می‌شود و کار منبع کویلی انتقال حرارت به آب سرد موجود در مخزن است. این کویل نقش مبدل حرارتی را ایفا می‌کند و گرمای خود را بدون تماس مستقیم به آب منتقل می‌نماید.

ساختار منبع کویل دار به‌گونه‌ای طراحی شده که بیشترین سطح تماس بین کویل و آب سرد برقرار شود تا راندمان حرارتی افزایش یابد. مزیت دیگر آن استفاده همزمان از یک سیستم گرمایشی برای گرم کردن ساختمان و تأمین آب گرم مصرفی است که صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کاهش فضای اشغالی را به همراه دارد.

اما در مورد ویژگی یگ دستگاه دیگر به اسم مبدل حرارتی باید گفت دستگاهی است که انرژی گرمایی را بین دو سیال منتقل می‌کند بدون مخلوط شدن آن‌ها. در منبع کویلی، کویل مارپیچ همان مبدل حرارتی است که آب گرم سیستم گرمایش را به آب مصرفی منتقل می‌کند.

طرز کار منبع کویل دار چگونه است؟

برای درک بهتر این‌که منبع کویلی چیست، باید بدانیم این دستگاه نوعی مخزن ذخیره آب گرم است که با استفاده از یک لوله مارپیچ به نام کویل، آب مصرفی را به‌صورت غیرمستقیم گرم می‌کند. درواقع منبع کویلی مانند یک واسطه بین سیستم گرمایش مرکزی و آب مصرفی عمل می‌کند تا همیشه آب گرم در دسترس باشد.

• گرمایش اولیه: در ابتدا دیگ یا پکیج مرکزی، آب سیستم گرمایشی را گرم می‌کند و با پمپ سیرکولاتور به گردش درمی‌آورد.
• ورود آب گرم به کویل: آب داغ وارد لوله مارپیچ (کویل) درون منبع می‌شود.
• انتقال حرارت غیرمستقیم: آب مصرفی سرد که در اطراف کویل قرار دارد، از طریق تماس با دیواره گرم کویل حرارت می‌گیرد.
• جریان همرفت طبیعی: با گرم شدن آب داخل مخزن، آب گرم‌تر به سمت بالا و آب سردتر به پایین حرکت می‌کند.
• تأمین آب گرم مصرفی: هنگام باز شدن شیر آب گرم، آب از قسمت بالای مخزن خارج می‌شود و آب سرد تازه از پایین وارد می‌گردد.
• کنترل دمای آب: ترموستات نصب‌شده روی مخزن دما را می‌سنجد و در صورت کاهش دما، به سیستم گرمایشی فرمان می‌دهد تا دوباره فعال شود.
• ذخیره و نگهداری گرما: به کمک عایق حرارتی اطراف مخزن، گرمای آب تا چند ساعت حفظ می‌شود.

عملکرد منبع کویلی

اجزای منبع کویل دار

برای درک بهتر اینکه منبع کویلی چیست، باید اجزای آن را بشناسیم. منبع کویل دار از بخش‌هایی مانند مخزن، کویل حرارتی، ورودی و خروجی آب، عایق حرارتی و شیر اطمینان تشکیل می‌شود.

مخزن یا تانک، بخش اصلی منبع است و معمولاً از فولاد ضخیم ساخته می‌شود تا در برابر فشار و زنگ‌زدگی مقاوم باشد. ظرفیت آن بین ۸۰ تا ۵۰۰ لیتر است و بر اساس میزان مصرف آب گرم انتخاب می‌شود.

کویل حرارتی که درون مخزن قرار دارد، وظیفه انتقال گرما را بر عهده دارد. این قطعه معمولاً از مس ساخته می‌شود چون انتقال حرارت بالایی دارد و در برابر خوردگی مقاوم است. آب گرم از طریق ورودی کویل وارد شده و پس از گردش، از خروجی خارج می‌شود.

ورودی آب سرد در پایین مخزن نصب می‌شود و خروجی آب گرم در بالا قرار دارد تا آب گرم‌تر سریع‌تر وارد لوله‌های مصرفی شود. اطراف مخزن با عایق فوم یا پشم شیشه پوشانده می‌شود تا از هدر رفت حرارت جلوگیری شود.

پوشش بیرونی از فلز یا پلاستیک مقاوم ساخته می‌شود تا از عایق محافظت کند. شیر اطمینان، فشار اضافی را تخلیه می‌کند و مانع آسیب به مخزن می‌شود. فلنج بازرسی نیز امکان تمیزکاری و بررسی داخل منبع را فراهم می‌کند.

آند منیزیوم قطعه‌ای است که از زنگ‌زدگی داخل مخزن جلوگیری می‌کند و هر چند وقت یک‌بار باید تعویض شود. محل نصب ترموستات هم برای کنترل دمای آب در نظر گرفته می‌شود.

هر یک از اجزای منبع کویلی در عملکرد صحیح آن نقش دارد و آشنایی با آن‌ها کمک می‌کند تا بهتر بدانیم کار و وظیفه منبع کویلی چیست.

اجزای منبع کویلی

انواع منبع کویلی

برای پاسخ به این پرسش که منبع کویلی چیست و چند نوع دارد، این دستگاه بر اساس جنس، نوع کویل، نحوه نصب، ظرفیت و نوع پوشش داخلی دسته‌بندی می‌شود. در ادامه انواع منبع کویل دار را می‌سنجیم.

• بر اساس جنس مخزن:
  منابع کویلی فولادی رایج‌ترین نوع هستند و از ورق فولاد با پوشش ضدخورندگی ساخته می‌شوند. منابع کویلی استیل گران‌تر اما مقاوم‌تر و بادوام‌ترند و برای آب‌های سخت یا خورنده گزینه بهتری محسوب می‌شوند.
• بر اساس نوع کویل:
  منبع تک کویل دارای یک کویل متصل به سیستم گرمایش مرکزی است و ساختار ساده‌تری دارد. منبع دو کویل از دو مدار جداگانه برای استفاده هم‌زمان از سیستم گرمایش و انرژی جایگزین مانند پنل خورشیدی بهره می‌برد.
• بر اساس موقعیت نصب:
  مدل‌های عمودی بیشترین کاربرد را دارند و به‌صورت ایستاده نصب می‌شوند. منابع افقی برای فضاهای کم‌ارتفاع طراحی شده‌اند و به‌صورت خوابیده در موتورخانه یا زیر پله نصب می‌شوند.

منبع کویلی ایستاده

• بر اساس ظرفیت:
  این منابع در حجم‌های ۸۰ تا ۵۰۰ لیتری تولید می‌شوند. انتخاب ظرفیت مناسب به تعداد افراد و میزان مصرف روزانه آب گرم بستگی دارد؛ مثلاً برای خانواده سه‌نفره، مدل ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتری مناسب است.
• بر اساس پوشش داخلی:
  پوشش مینایی در برابر زنگ‌زدگی مقاوم است اما در برابر ضربه حساسیت دارد. پوشش اپوکسی انعطاف بیشتری دارد و تعمیر آن ساده‌تر است. استیل ضدزنگ نیز بدون نیاز به پوشش اضافی، بالاترین مقاومت را در برابر خورندگی ارائه می‌دهد.

مزایای منبع کویلی

برای  اینکه بفهمیم منبع کویلی چیست، باید بدانیم این دستگاه نوعی منبع تولید آب گرم است که از گرمای سیستم گرمایش مرکزی استفاده می‌کند. درواقع کار منبع کویلی این است که بدون مصرف انرژی جداگانه، آب گرم مصرفی را تأمین کند.

یکی از مزایای اصلی منبع کویل دار، صرفه‌جویی در انرژی و هزینه است. چون از حرارت موجود در موتورخانه یا پکیج مرکزی استفاده می‌کند، نیازی به سوخت یا برق اضافی ندارد و هزینه نصب و لوله‌کشی نیز کاهش می‌یابد.

از نظر ایمنی، این سیستم خطر احتراق یا نشت گاز ندارد و به همین دلیل انتخابی مطمئن‌تر از آبگرمکن‌های گازی است. عمر طولانی نیز از مزایای دیگر آن است و در صورت نگهداری درست، تا دو دهه کارایی خود را حفظ می‌کند.

منبع کویلی با طراحی مناسب و عایق حرارتی خوب، راندمان بالایی دارد و گرما را با کمترین اتلاف منتقل می‌کند. علاوه بر این، با محیط‌زیست سازگار است چون مصرف سوخت فسیلی و آلودگی را کاهش می‌دهد.

از دیگر ویژگی‌های منبع کویلی می‌توان به کارکرد بی‌صدا، اشغال فضای کمتر، نصب آسان و امکان کنترل دقیق دمای آب اشاره کرد. همین مزایا باعث شده این نوع منبع برای بیشتر ساختمان‌ها انتخابی به‌صرفه و مطمئن باشد.

کاربرد منبع کویلی چیست

برای اینکه بدانیم کاربرد منبع کویلی چیست، باید ابتدا درک کنیم که منبع کویل دار چیست و چگونه کار می‌کند. این سیستم با استفاده از گرمای سیستم گرمایش مرکزی، آب گرم مصرفی را به‌صورت مداوم و اقتصادی تأمین می‌کند. وظیفه منبع کویلی، رساندن آب گرم بهداشتی با دمای مناسب به تمام نقاط مصرفی است.

• ساختمان‌های مسکونی:
  در آپارتمان‌ها، ویلاها و خانه‌هایی که سیستم گرمایش مرکزی دارند، منبع کویلی وظیفه تأمین آب گرم حمام، آشپزخانه و سرویس بهداشتی را بر عهده دارد.
• ساختمان‌های اداری:
  دفاتر، سازمان‌ها و مراکز کاری برای تأمین آب گرم در سرویس‌های بهداشتی و آشپزخانه از منابع کویلی با ظرفیت متوسط استفاده می‌کنند.
• هتل‌ها و مهمان‌پذیرها:
  این مراکز به آب گرم مداوم نیاز دارند و معمولاً از منبع کویل دار با ظرفیت بالا یا چند منبع کویلی متصل به هم استفاده می‌کنند.
• بیمارستان‌ها و مراکز درمانی:
  در این مکان‌ها که آب گرم بهداشتی برای شستشو و استریلیزاسیون حیاتی است، از منابع کویلی صنعتی با حجم زیاد استفاده می‌شود.
• مجتمع‌ها و سالن‌های ورزشی:
  برای دوش و حمام ورزشکاران، منبع کویلی با ظرفیت بالا نصب می‌شود تا آب گرم بدون وقفه در دسترس باشد.
• کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی:
  در صنایع مختلف، از منبع کویلی برای تولید آب گرم مورد نیاز در فرآیندهای شستشو یا تولید استفاده می‌شود.
• رستوران‌ها و آشپزخانه‌های صنعتی:
  برای شستشو و رعایت بهداشت، منبع کویلی گزینه‌ای به‌صرفه و کارآمد است.
• مراکز زیبایی و بهداشتی:
  سالن‌های آرایش، ماساژ و خدمات آبی از آب گرم تولیدشده توسط این سیستم برای فعالیت‌های روزانه خود استفاده می‌کنند.

شرایط نصب و تعمیر و نگهداری منبع کویلی

برای استفاده بهینه از منبع کویلی و افزایش عمر آن، رعایت نصب و نگهداری صحیح ضروری است. محل نصب باید تهویه مناسب و دمای بین ۵ تا ۳۵ درجه داشته باشد و فضای کافی برای فلنج و شیرآلات فراهم شود. کف نصب باید مسطح و مقاوم باشد و برای منابع بالای ۲۰۰ لیتر، پایه فلزی یا بتنی توصیه می‌شود. اتصالات ورودی و خروجی با مهره‌یونیون و آب‌بندی مناسب نصب شوند.

 لوله‌کشی کوتاه و عایق‌کاری شده باشد. شیر اطمینان، شیر یکطرفه و فیلترها باید نصب و دوره‌ای بررسی شوند. کویل به‌درستی به سیستم گرمایش متصل شود و فشار مناسب داشته باشد. بازدید سالانه، تخلیه رسوبات، تعویض آند منیزیوم و شستشوی کویل برای حفظ کارایی واجب است.

تفاوت منبع دوجداره و منبع کویل دار

برای شناخت بهتر اینکه کار منبع کویلی چیست، می‌توان آن را با منبع دوجداره مقایسه کرد. منبع کویل دار دارای کویل مارپیچ داخل مخزن است که کار منبع کویلی انتقال سریع‌تر حرارت به آب مصرفی است، در حالی که منبع دوجداره از طریق دیواره داخلی گرما را منتقل می‌کند و کندتر عمل می‌کند. راندمان منبع کویل دار معمولاً بالاتر و فضای اشغالی آن کمتر است و نصب و جابه‌جایی آسان‌تری دارد. همچنین هزینه ساخت و نگهداری آن ‌به‌صرفه‌تر است.

کاربرد منبع کویلی در مصارف خانگی، تجاری و اداری رایج‌تر است و دسترسی به کویل برای تمیزکاری ساده‌تر است. عمر مفید هر دو سیستم مشابه است اما منبع کویل دار گزینه بهتری برای بودجه محدود، فضای کم و نیاز به آب گرم سریع است. مقاومت در برابر فشار و امکان تعمیر کویل، مزیت‌های دیگر این سیستم هستند و انتخاب بین منبع کویلی و دوجداره به نیاز مصرف، نوع سیستم گرمایش و شرایط پروژه بستگی دارد.

تفاوت منبع کویلی و دو جداره

نتیجه‌گیری

در پایان، می‌توان گفت منبع کویلی چیست و چرا گزینه‌ای کارآمد است. منبع کویل دار سیستمی است که با استفاده از گرمای موجود در سیستم گرمایش مرکزی، آب گرم بهداشتی را به‌صورت غیرمستقیم تأمین می‌کند و کار منبع کویلی، انتقال سریع و مؤثر حرارت به آب است.

اجزای اصلی منبع کویلی شامل مخزن، کویل حرارتی، شیرآلات، عایق حرارتی و تجهیزات ایمنی هستند که هر یک در عملکرد و دوام منبع نقش دارند. انواع مختلف منبع کویل دار امکان انتخاب مناسب برای مصارف خانگی، تجاری و صنعتی را فراهم می‌کند.

 از واحدهای مسکونی و هتل‌ها گرفته تا بیمارستان‌ها و مجتمع‌های ورزشی، این سیستم می‌تواند نیاز آب گرم را پاسخ دهد. در نتیجه، منبع کویلی راهکاری اقتصادی، پایدار و دوستدار محیط‌زیست برای تأمین آب گرم محسوب می‌شود.

سوالات متداول

1. آیا منبع کویلی در تابستان هم کار می‌کند؟

بستگی به نوع سیستم گرمایش شما دارد. اگر سیستم گرمایش مرکزی شما در تابستان خاموش باشد، منبع کویلی نمی‌تواند آب را گرم کند. برای حل این مشکل، می‌توانید از منابع دو کویله استفاده کنید که کویل دوم به منبع حرارتی جایگزین مثل آبگرمکن برقی یا پنل خورشیدی متصل شود.

1. منبع کویلی چقدر آب مصرف می‌کند؟

منبع کویلی خود آب مصرف نمی‌کند. این دستگاه فقط آب مصرفی شما را گرم می‌کند. میزان مصرف آب به عادات مصرف شما بستگی دارد.

1. چند وقت یکبار باید منبع کویلی را سرویس کرد؟

پاسخ: تخلیه رسوبات هر 6 ماه یکبار، بازرسی کامل داخل مخزن سالانه، تعویض آند منیزیوم هر 2 تا 3 سال و شستشوی شیمیایی کویل هر 3 تا 5 سال توصیه می‌شود. البته این بازه‌ها بستگی به کیفیت آب منطقه شما دارد. در مناطقی که آب سخت است، ممکن است نیاز به سرویس بیشتری باشد.